• Ο Μάρτιος είναι ο πρώτος μήνας της Άνοιξης, γι’ αυτό ονομάζεται και Ανοιξιάτης. Ο λαός έχει δώσει στον Μάρτιο και διάφορες άλλες ονομασίες που σχετίζονται κυρίως με τις ασταθείς καιρικές συνθήκες που επικρατούν στη διάρκειά του. Γι’ αυτό είναι γνωστός ως Κλαψομάρτης, Γδάρτης , «Μάρτης, γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης», Πεντάγνωμος (για το ευμετάβλητο του καιρού). Παρ’ όλα αυτά ο Μάρτης θεωρείται ο καταλληλότερος μήνας για φύτεμα δένδρων και γι’ αυτό ονομάζεται και Φυτευτής, ενώ λόγω της γιορτής του Ευαγγελισμού ονομάζεται και Βαγγελιώτης.

  • Μάρτιο (Martius) τον ονόμασαν οι Ρωμαίοι από τον θεό Mars (΄Αρης). Αυτός για τους Ρωμαίους δεν ήταν μόνο θεός του πολέμου, αλλά είχε ιδιαίτερα σε παλαιότερους χρόνους ευρύτερη επενέργεια: ήταν θεός της ευετηρίας και πνέοντας με τους εαρινούς ανέμους στους αγρούς ευνοούσε και βοηθούσε τη βλάστηση.

 

  • Ο Μάρτιος θεωρείται αρχή του Καλοκαιριού ενώ χαρακτηριστική είναι και η παροιμία «από Μαρτιού καλοκαιριά, κι απ’ Αύγουστο χειμώνας». Ο Μάρτης περιλαμβάνει επίσης και το κύριο μέρος της νηστείας της μεγάλης τεσσαρακοστής: «Δεν λείπει ο Μάρτης από την Σαρακοστή», όπως χαρακτηριστικά λέγεται.

  • Ένα από τα πιο διαδεδομένα έθιμα, που προέρχεται από την αρχαιότητα, είναι και η τοποθέτηση από τις μανάδες την 1η Μαρτίου ενός μικρού βραχιολιού (από άσπρη και κόκκινη κλωστή στριμμένη, που το λένε μάρτη ή μαρτιάτικο) στο χέρι των παιδιών ή στο λαιμό τους για να μην τα μαυρίσει ο ήλιος. Ο «Μάρτης» θεωρείται ότι προστατεύει τις κοπέλες από το κάψιμο του ήλιου. Είναι μια μαγική προφύλαξη για τη νέα εποχική περίοδο. Ο λαός λέει χαρακτηριστικά: «Οπόχει κόρη ακριβή τον Μάρτη Ήλιος μη τη δει».

  • Τον «μάρτη» τον βγάζουν την ημέρα της Λαμπρής και το βάζουν στο αρνί για να μην καεί κατά το ψήσιμο. Σε άλλες περιοχές τον δένουν στην τριανταφυλλιά για να πάρουν τα άνθη της ρόδινο χρώμα. Αλλού τα παιδιά κρατούν το μάρτη μέχρι να πρωτοδούν χελιδόνι ή πελαργό. Τότε τον βγάζουν από το χέρι τους και τον αφήνουν στους θάμνους και στα δέντρα, να τον πάρουν τα χελιδόνια για να φτιάξουν τη φωλιά τους.

  • Η κατασκευή του “Μάρτη” είναι πανεύκολη. Χρειάζονται μόνο δύο κλωστές , μία κόκκινη και μία άσπρη. Κάνουμε από έναν κόμπο στη μία άκρη της καθεμιάς, τη στερεώνουμε κάπου με μια καρφίτσα και βάζοντάς την ανάμεσα στις παλάμες μας τη στρίβουμε όσο γίνεται περισσότερο. Όταν στριφτεί καλά κάνουμε κόμπο και απ’ την άλλη άκρη της. Επαναλαμβάνουμε με τη δεύτερη κλωστή. Όταν είναι έτοιμες, στριμμένες τις πιάνουμε μαζί -κόκκινη και άσπρη- και τις τεντώνουμε. Σε μια στιγμή, τις αφήνουμε απ’ τη μια άκρη και μπλέκονται από μόνες τους.

  • Για το έθιμο αυτό γράφει στο ποίημα και ο Κωστής Παλαμάς:

 

  • ΜΑΡΤΙΟΣ

 

  • Ροδίζ’ η πρώτη του Μάρτη μέρα,
    Και στο παιδάκι της η μητέρα
    Γελώντας πάει:
    “Με μάρτη έρχομαι το λαιμό σου
    Να στεφανώσω. Σαν άγγελός σου
    Θα σε φυλάει.

 

  • “Από χρυσάφι, προτού να φέξει,
  • Με τι φροντίδα τον έχω πλέξει
    Για σε, χρυσό μου!
    Με κάθε χρώμα τον έχω ντύσει,
    Ουράνιο τόξο, που θα στολίσει
    Τον ουρανό μου.

 

  • “Αρχίζει ο ήλιος σαν πρώτα πάλι
  • Να τρέχει ελεύθερος στην αγκάλη
    Γαλάζιου αιθέρα.
    Λιώνουν τα χιόνια, κι όσ’ απομένουν
    Άσχημα νέφη, κι αυτά μορφαίνουν
    Μέρα τη μέρα.

 

  • “Αρχίζει ο ήλιο σαν πρώτα πάλι

Να ξετρυπώνει αγάλι αγάλι
Τα λουλουδάκια
Δειλά κρυμμένα μέσα στο χώμα.
Κι ύστερ’ απ’ τ’ άνθη, φροντίζει ακόμα
Για τα παιδάκια.

 

  • “Κι όποιο παιδάκι με μάρτη βλέπει,
    Χρυσή στα χρόνια τ’ απλώνει σκέπη,
    Το καμαρώνει.
    Γιατί του Μάρτη η αλυσίδα
    Μάνας χεράκι, μάνας φροντίδα
    Του φανερώνει.

 

  • “Και όποιο πάλι το ιδεί να τρέχει

Δίχως στεφάνι Μαρτιού να έχει,
Δεν τ’ αγαπάει.
Κακό παλιόπαιδο το νομίζει,
Ακούς, παιδί μου; και το μαυρίζει
Και τ’ αρρωστάει.

 

  • “Μα το δικό σου σαν αντικρύσει
    Λαμπρό στολίδι, θα σ’ αγαπήσει
    Όσο κανένα.
    Κι η ίδια ακτίνα του θα σε φιλήσει
    Το πιο ωραίο που θα γεννήσει
    Άνθος, κι εσένα!

 

  • “Ο Μάρτης θεία είν’ ευλογία!

Σα χελιδόνι ή ευτυχία
Στα σπίτια μπαίνει.
Και η υγεία σα μαϊστράλι
Στο γαλανόλευκο περιγιάλι
Μας ανασταίνει.

 

Αυτός, μ’ αγγέλου φτερά κινάει

  • Και το Χριστό της πρωτομηνάει
    Στην Παναγία.
    Και στην πατρίδα επαναστάτης,
    Ο Μάρτης έφερε τη γλυκιά της
    Ελευθερία.

 

 

  • “Να του σπιτιού μας το χελιδόνι
    Εις την παλιά του φωλιά σιμώνει,
    Και σε ζητάει.
    Πρόβαλε, δέξου το… Στο λαιμό σου
    Πώς μοιάζει ο μάρτης! σαν άγγελος
    Θα σε φυλάει”.

  • Επίσης κατά το μήνα αυτό συνηθίζονταν παλιά και το έθιμο της χελιδόνας.«ΧΕΛΙΔΟΝΙΣΜΑ» Πρωτομαρτιάτικο έθιμο της Β. Ελλάδας & των νησιών του Αιγαίου. Ένα μελωδικό καλωσόρισμα της Άνοιξης με ειδικά τραγούδια που έλεγαν τα παιδιά γυρίζοντας από σπίτι σε σπίτι κρατώντας στεφάνι λουλουδιών ή ένα κλαδί από κισσό & ομοίωμα χελιδονιού, που έχει ένα «μαγικό χαρακτήρα»:

 

  • Χελιδόνα έρχεται,
    από Μαύρη θάλασσα.
    Θάλασσα επέρασε.
    Έκατσε και λάλησε…
    Μάρτης μας ήρθε, τα λουλούδια ανθίζουν,
    Όξω ψύλλοι και κοριοί, μέσα υγεία και χαρά…

 

  • Τα παιδιά, με το τραγούδι τους, επικαλούνται τα αληθινά χελιδόνια, να έρθουν στον τόπο τους και μαζί μ’ αυτά η άνοιξη. O βαθυπράσινος κισσός είναι σύμβολο της αειθαλούς βλάστησης.

 

  • Πρόκειται για έθιμο που κατάγεται από την αρχαιότητα, όπως αποδεικνύει το «χελιδόνισμα»,  τραγούδι της χελιδόνας, που μας παρέδωσε ο Αθήναιος γύρω στα 200 μ.Χ.

Ετικέτες:

Μοιράσου: